Literatuur

• Bergh, George van den, Hervorming van de wettelijke tijd (Haarlem: H.D. Tjeenk Willink & Zoon, 1941 [geschreven in 1940 maar verscheen vanwege de bezetting pas in 1945]).
• Bergh, George van den, Klokhervorming: Een weg tot opvoering der productie zonder extra inspanning (Haarlem: H.D. Tjeenk Willink & Zoon, 1950).
• Bergh, George van den, De Euro-Klok: Een eenheidsstelsel voor klokhervorming voor geheel Europa ten westen van het IJzeren Gordijn (Haarlem: H.D. Tjeenk Willink & Zoon, 1957).
• Bergh, George van den, L’heure commune européenne / The Euroclock / L’orologio europeo / Die Euro-Uhr (Haarlem: H.D. Tjeenk Willink & Zoon, 1958).
• Bilt, Jan van der, Sterrenkunde (Amsterdam: Wereldbibliotheek, 1913), pp. 100-116 [Delpher link].
• Bilt, Jan van der, “Over oude lengte-bepalingen van Amsterdam, Leiden en Utrecht”, Hemel en Dampkring, 48 (1950), 201-206 [Delpher link].
• Blaise, Clark, Time Lord: Sir Sandford Fleming and the Creation of Standard Time (Londen: Weidenfeld & Nicolson, 2000).
• Brink, Eduardus Antonius Bernardus Josephus ten & Schell, C.W.L., Geschiedenis van de Rijkstelegraaf 1852-1952 (’s-Gravenhage: Staatsbedrijf der Posterijen, Telegrafie en Telefonie, 1954).
• Bruna, P.P., “Christiaen Huygens’ tabel voor de tijdsvereffening”, Hemel en Dampkring, 33 (1935), 56-59.
• Cittert-Eymers, Johanna Geertruida van, “Nederland zet de klok gelijk”, Spiegel Historiael, 10 (1975), 74-79 & 126.
• Cittert-Eymers, Johanna Geertruida van, “Afbeelding van de eerste openbare E-lus in Jutphaas”, Bulletin van de Zonnewijzerkring, nr. 21 (1984), 16.
• Cittert-Eymers, Johanna Geertruida van, “Tijdseinen, tijdballen, tijdkleppen”, Bulletin van de Zonnewijzerkring, nr. 33 (1988), 8-13.
• Cittert-Eymers, Johanna Geertruida van & Hagen, Marinus J., Zonnewijzers aan en bij gebouwen in Nederland en enige astronomische (toren)uurwerken (Zutphen: De Walburg Pers, 1984).
• Dankers, Johannes Josephus & Verheul, Jacob, Bezet gebied dag in dag uit: Nederland en Nederlands-Indië in de Tweede Wereldoorlog (Utrecht: Spectrum, 1985).
• Dekker, Elly, “Frederik Kaiser en zijn pogingen tot hervorming van ‘het sterrekundig deel van onze zeevaart’ ”, Tijdschrift voor de Geschiedenis der Geneeskunde, Natuurwetenschappen, Wiskunde en Techniek, 13 (1990), 23-41 [Gewina link].
• Diegenbach, C., Astro-technica (Lochem: De Tijdstroom, z.j. [ca. 1946]), pp. 93-98.
• Draaisma, Y. & Kaarls, R., “Tijd en tijdregeling”, Zenit, 4 (1977), 122-127 & 150.
• Enschedé, Johannes, Geen Midden-Europeesche Tijd (Haarlem: F. Bohn, 1907).
• Ernst, Bruno [= Joannes Adrianus Friedrich de Rijk], 25 Eeuwen Tijdmeting (Amsterdam: Aramith Uitgevers, 1988).
• Everdingen, Ewoud van, “Het geheele jaar Midden-Europeesche Tijd – Een wonderlijke beslissing”, Hemel en Dampkring, 32 (1934), 406-407.
• Everdingen, Ewoud van, “Geen Midden-Europeesche Tijd gedurende het geheele jaar – Wanneer krijgen wij den zônetijd?”, Hemel en Dampkring, 33 (1935), 404-406.
• Fockens, Gerhard R., “Voorslag omtrent de wijze waarop de middelbare tijd kan ingevoerd worden”, Algemeene Konst- en Letterbode (1837), deel II, 163-169 [Google Books link].
• Franx, L.L., Verslag uitgebracht door de Tijdcommissie (’s-Gravenhage: Algemeene Landsdrukkerij, 1924).
• [Galen, P. van], Iets over de Tijdbepaling in Nederland (Tiel: A. van Loon, 1846), 2 delen [Internet Archive link / Internet Archive link].
• Galison, Peter, Einstein’s Clocks, Poincaré’s Maps: Empires of Time (New York/Londen: W.W. Norton & Company, 2003).
• Gent, Robert Harry van & Helden, Anne C. van, Een vernuftig geleerde: De technische vondsten van Christiaan Huygens (Leiden: Museum Boerhaave, 1995).
• Gent, Robert Harry van & Leopold, Jan Hendrik, De tijdmeters van de Leidse Sterrewacht (Leiden: Museum Boerhaave, 1992).
• Glopper-Zuijderland, C.C. de, In tijd gemeten: Inleiding tot de chronologie (Den Haag: Centraal Bureau voor Genealogie, 1999 [= CB-reeks, nr. 17]).
• Goodman, N.G., The Ingenious Dr. Franklin: Selected Scientific Letters of Benjamin Franklin (Philadelphia: University of Pennsylvania Press, 1931), pp. 17-22 [Internet Archive link].
• Hagen, Marnus J., “Het Boerenbedrijf (Vergilius – Ida Gerhardt), de Tijdvereffeningslus; van driederley opgangen en ondergangen, en sterren op een Griekse zonnewijzer”, Bulletin van de Zonnewijzerkring, nr. 7 (1980), 267-276.
• Hagen, Marinus J., “Het regt gebruik der uurwerken”, Bulletin van de Zonnewijzerkring, nr. 10 (1981), 431-435.
• Hagen, Marinus J., “Mid-dag”, Bulletin van de Zonnewijzerkring, nr. 20 (1984), 44-50.
• Hagen, Marinus J., “Een middaglijn in Delft: Johannes Berghuys en het uurwerk van de Oude Kerk”, Bulletin van de Zonnewijzerkring, nr. 21 (1984), 12-15.
• Heilbron, John L., The Sun in the Church: Cathedrals as Solar Observatories (Cambridge [Mass.]/Londen: Harvard University Press, 1999).
• Helden, Anne C. van & Gent, Robert Harry van, De Huygens collectie (Leiden: Museum Boerhaave, 1995).
• Heuvelink, Hendrik Jan, “Amsterdamsche tijd”, De Ingenieur, 23 (1908), 895-896 [Delpher link].
• Hoefer, Frederik Adolph, Geschiedenis der openbare tijdaanwijzing (Leiden: E.J. Brill, 1887) [HathiTrust Library link].
• Hoefer, Frederik Adolph, “Eenheid van tijd”, Album der Natuur (1891), 1-24 [Google Books link].
• Hoogenraad, Han & Vermeulen, Alexander, “Tijdvereffening: Het verschil tussen zonnetijd en middelbare tijd”, Nederlands Tijdschrift voor Natuurkunde, 73 (2007), 394-396 [pdf link].
• Hoogeveen, W.P., Geschiedenis van de tijdseinen der Nederlandsche Marine (ongepubliceerde typeschrift in bibliotheek Leidse Sterrewacht, sig. II G 189, z.j. [ca. 1936]).
• Hoogeveen, W.P., “Stuk geschiedenis der Nederlandse Tijdmeetkunde”, Christiaan Huygens, 59 (1948), 209-212.
• Howse, Derrek, Greenwich Time and the Longitude (Londen: Philip Wilson Publishers, 1997).
• Hubrecht, Ambrosius Arnold Willem, “De Zon of de Klok?”, De Gids, 57 (1893), deel IV, 502-511 [dbnl link].
• Hubrecht, Ambrosius Arnold Willem, “Het Wetsontwerp tot Invoering van een Wettelijken Tijd”, De Gids, 60 (1896), deel IV, 152-156 [dbnl link].
• Hubrecht, Ambrosius Arnold Willem, “De Tijdregeling in Nederland”, De Gids, 70 (1906), deel IV, 527-536 [dbnl link].
• Hubrecht, Ambrosius Arnold Willem, “Nog eens de Tijdregeling”, De Gids, 71 (1907), deel I, 171-178 [dbnl link].
• Hubrecht, Ambrosius Arnold Willem, “Tijdseenheid voor geheel West-Europa”, De Gids, 77 (1913), deel I, 553-556 [dbnl link].
• Hubrecht, Ambrosius Arnold Willem & Boissevain, Alfred Gideon, Midden-Europeesche Tijd (Baarn: Hollandia-Drukkerij, 1908 [= “Pro en Contra“: Betreffende Vraagstukken van Algemeen Belang, Serie IV, no. 3]).
• [International Meridian Conference], International Conference Held at Washington for the Purpose of Fixing a Prime Meridian and a Universal Day, October, 1884: Protocols of the Proceedings (Washington: Gibson Bros., 1884) [pdf link].
• Kaiser, Alexander, “De verlevendiging van eenen afgestorven tak der Nederlandsche Nijverheid, beproefd en aanbevolen”, Tijdschrift ter bevordering van nijverheid, 10 (1846), 234-251 [Internet Archive link].
• Kaiser, Frederik, Vermaning tot Zwijgen, voor den Schrijver van het Opstel: “Iets over de Tijdbepaling in Nederland“ (Amsterdam: C.G. Sulpke, 1846) [Internet Archive link].
• Kaiser, Frederik, “Twee nieuwe hulpmiddelen voor de tijdsbepaling in het dagelijksch leven”, Album der Natuur: Een Werk ter Verspreiding van Natuurkennis onder Beschaafde Lezers van Allerlei Stand (1855), 65-92 [Internet Archive link].
• Kaiser, Frederik, “De tijdseinen der Nederlandsche Marine”, Verhandelingen en Berigten betrekkelijk het Zeewezen en Zeevaartkunde, 1 (1860), 139-225.
• Kaiser, Frederik, “Het nieuwe werktuig voor de tijdsbepaling in het maatschappelijk leven, van H. van der Kraan te IJsselmonde”, Album der Natuur: Een Werk ter Verspreiding van Natuurkennis onder Beschaafde Lezers van Allerlei Stand (1864), 289-302 [Internet Archive link].
• Kaiser, Pieter J., “Korte Geschiedenis der Verificatie der Nautische Instrumenten der Nederlandsche Marine”, De Natuur, 14 (1894), 118-120, 140-147 & 175-183 [Internet Archive link].
• Kate, H. ten, “Euro-Klok: Een nieuwe tijdaanwijzing”, Hemel en Dampkring, 56 (1958), 66-69 [met een naschrift van G. van den Bergh].
• Kater, J., “Een telephonisch tijdsignaal van de Hamburger sterrenwacht”, Hemel en Dampkring, 7 (1909), 93-94.
• Kater, J., “Tijd”, Hemel en Dampkring, 10 (1912), 113-120, 184-190 & 11 (1913), 1-6, 33-37, 49-57, 81-89 & 97-100.
• Kater, J., “De Zomertijd”, Hemel en Dampkring, 14 (1916), 1-5 [naschrift pp. 91-92 & 153-156].
• Ketelaar, J.D., “Zestig jaar verzorging van torenuurwerken”, Amstelodamum: Maandblad voor de kennis van Amsterdam, 2 (1915), 57-60 [Amstelodamum link].
• Klomp, R.G., “Toentertijd: 75 jaar landelijke tijdrekening”, Op de Rails, 52 (1984), 117-119.
• Knippenberg, Hans & Pater, Bernard Cornelis de, De eenwording van Nederland: Schaalvergroting en integratie sinds 1800 (Nijmegen: SUN, 1988), pp. 77-82.
• Kock, A.C. de, “Herziening van den wettelijken tijd”, Hemel en Dampkring, 32 (1934), 288-289.
• Lindemann, A.J., “Sterrenkunde in Twente: Kleine wetenschappers met grote daden”, Zenit, 12 (1985), 171-177.
• Lippincott, Kristen (ed.), Het verhaal van de tijd (Haarlem: Schuyt, 1999).
• Mörzer Bruyns, Willem F.J., “The Astronomical Clocks of Andreas Hohwü: A Checklist”, in: R.G.W. Anderson, J.A. Bennett & W.F. Ryan (eds), Making Instruments Count: Essays on Historical Scientific Instruments Presented to Gerard L’Estrange Turner (Aldershot: Variorum, 1993), pp. 454-470.
• Nieuwenhuijsen, W.P., Een Pleidooi voor den West-Europeeschen Tijd (Utrecht: Van Boekhoven, 1894).
• Nieuwenhuijsen, W.P., Een Pleidooi voor den West-Europeeschen Tijd. (Februari 1894). Met een Naschrift van 13 Jaar later (Utrecht: Van der Heide & Leijdenroth, 1907).
• [Nijland, Albertus Antonie], “Time in Holland”, The Observatory, 32 (1909), 301 [ADS link].
• Nijland, Albertus Antonie, “Amsterdamsche tijd”, Hemel en Dampkring, 7 (1909), 92-93.
• Nijland, Albertus Antonie, “Zonnetijd, zomertijd en zônetijd”, Hemel en Dampkring, 14 (1917), 153-154.
• Oudemans, Jean Abraham Chrétien & Sande Bakhuyzen, Hendricus Gerardus van de, “Rapport in zake de vaststelling van een eersten meridiaan”, Verslagen en Mededeelingen der Koninklijke Akademie van Wetenschappen, Afdeeling Natuurkunde, 2de reeks, 18 (1883), 391-393 [Internet Archive link].
• Sande Bakhuyzen, Hendricus Gerardus van de, “Résultats d’une compensation du réseau des longitudes déterminées depuis 1860 en Europe, en Algérie et en quelques stations en Asie”, Astronomische Nachrichten, 134 (1894), 153-160 [ADS link].
• Sande Bakhuyzen, Hendricus Gerardus van de & Sande Bakhuyzen, Ernst Frederik van de, “Détermination de la différence de longitude entre Leyde et Greenwich”, Annalen der Sternwarte in Leiden, 7 (1897), 244-335 [ADS link].
• Sande Bakhuyzen, Hendricus Gerardus van de; Schols, Charles Matthieu & Michaëlis, N.Th., “Advies over een antwoord aan Z.E. den Minister van Binnenlandsche Zaken betrekkelijk de in oktober 1883 te Rome gehouden geodetische conferentie”, Verslagen en Mededeelingen der Koninklijke Akademie van Wetenschappen, Afdeeling Natuurkunde, 2de reeks, 20 (1884), 63-65 [Internet Archive link].
• Schell, C.W.L., “Honderd jaar tijdsein”, Electro-Techniek: Economisch-Technisch Tijdschrift, 30 (1952), 463-467 [pdf link].
• Schreutelkamp, Frank H., “De geschiedenis van de tijdregeling en tijdsbepaling in Nederland”, Zenit, 22 (1995), 205-211.
• Schreutelkamp, Frank H. & Gent, Robert Harry van, “Zomertijd in Nederland en België”, Sterrengids 2001 (Utrecht: Stichting ‘De Koepel’, 2000), p. 171.
• Sluiter, J.W., Beknopt overzicht van de Nederlandse Spoor- en Tramwegbedrijven (Leiden: E.J. Brill, 1956), 2de editie.
• Spierdijk, C., Klokken en klokkenmakers: Zes eeuwen uurwerk 1300-1900 (Amsterdam: J.H. de Bussy, 1967), 3de editie.
• Stamkart, Franciscus Johannes, “Beoordeelend verslag over de tijdbewaarders, vervaardigd door A. Kaiser, Mechanicus te ’s Gravenhage”, Algemeene Konst- en Letter-bode (1846), deel 1, 274-280 & 290-295 [Google Books link].
• Stamkart, Franciscus Johannes, Over de Burgerlijke Tijdsbepaling: Aanwijzing van eenige eenvoudige middelen, waardoor de stand en de gang van een uurwerk, met eene voor burgerlijk gebruik voldoende juistheid, kunnen gevonden worden (Amsterdam: Weijtingh & Van der Haart, 1847) [Google Books link].
• Stamkart, Franciscus Johannes, “Antwoord aan den Schrijver van het Iets over de Tijdsbepaling in Nederland. Tweede Stukje (Tiel bij A. van Loon), inzonderheid met betrekking tot de Tijdbewaarders van den Heer A. Kaiser”, Algemeene Konst- en Letter-bode (1847), deel I, 215-219 & 236-240 [Google Books link].
• Strubbe, Egied Idesbald & Voet, Léon Basile, De chronologie van de middeleeuwen en de moderne tijden in de Nederlanden (Brussel: Koninklijke Commissie voor Geschiedenis, 1991).
• Taks, Jacques J.Th.M., “Genealogisch onderzoek en de kloktijd”, Gens Nostra, 48 (1993), 492-497.
• Tjaden Modderman, Rudolph Sicco, “Tijd en kalender”, Album der Natuur (1905), 129-147 & 176-186.
• Turner, Anthony J. (ed.), Tijd (Amsterdam: Stichting Tijd voor Tijd, 1990).
• Wijck, H.W. van der, “De zonnewijzer van H. van der Kraan”, Bulletin van de Zonnewijzerkring, nr. 50 (1993), 16-19.
• Woud, Auke van der, Een nieuwe wereld: Het ontstaan van het moderne Nederland (Amsterdam: Uitgeverij Bert Bakker, 2006), hoofdstuk 8 [“Normaal tijd: Ware tijd, exacte tijd, Europese tijd”].